Trčanje (foto: cure.ba)
Mladići su prvo pogledali niz fotografija sa licima i imenima nepoznatih ljudi koje su se smjenjivale velikom brzinom. Poslije pauze, pokušali su da se sjete imena koje su vidjeli dok su se fotografije opet brzo smjenjivale na ekranu kompjutera.
Nakon toga, polovina studenata je vozila stacionarni bicikl sve većom brzinom, dok se nisu umorili. Ostali su sjedjeli 30 minuta. Potom su obje grupe opet podvgnute testu memorije. Dobrovoljci koji su u međuvremenu vježbali imali su mnogo bolje rezultate na testu nego pri prvom pokušaju, dok se rezultati onih koji su se odmarali nisu poboljšali.
Uzorci krvi koji su uzimani tokom cijelog eksperimenta ponudili su biološko objašnjenje bolje memorije kod onih koji su vježbali. Odmah nakon naporne fizičke aktivnosti, oni koji su vozili bicikl su imali znatno povišen nivo proteina pod nazivom neurotrofni moždani faktor, ili BDNF, koji je važan za zdravlje nervnih ćelija. Kod muškaraca koji su sjedjeli nije primijećena značajna promjena u nivou ovog proteina.
Naučnici već neko vrijeme vjeruju da BDNF pomaže da se objasni zašto se mentalno funkcionisanje poboljšava fizičkom aktivnošću. Međutim, do sada se nije znalo na koji dio mozga se utiče i kako taj proces utiče na razmišljanje. Irska studija navodi na zaključak da porast proteina BDNF usljed fizičke aktivnosti može da ima posebnu ulogu u poboljšanju memorije i sjećanja.
I druge nove studije su došle do sličnih zaključaka i kod ljudi i kod životinja, mladih i starih. U jednom zanimljivom eksperimentu objavljenom prošle godine, brazilski naučnici su ustanovili da je kod sedentarnih starijih pacova koji su trčali samo oko pet minuta nekoliko puta nedjeljno u periodu od pet nedjelja došlo do pokretanja brojnih biohemijskih procesa u centru za memoriju u mozgu, što je dovelo do veće proizvodnje BDNF molekula. Stare životinje koje su vježbale su potom imale skoro iste rezultate na testovima memorije za glodare kao mnogo mlađi pacovi.
Još jedna studija na životinjama, koju su sproveli istraživači iz Centra za istraživanje povreda mozga pri Univerzitetu u Kaliforniji, i koja je objavljena u časopisu Neuroscience u septembru, pokazala je da je centar za memoriju u mozgu odraslih pacova kojima je dozvoljeno da trče koliko žele tokom nedjelju dana, nakon toga imao mnogo više BDNF molekula nego kod sedentarnih pacova, kao i novonastale prekursorne molekule za koje se pretpostavlja da će se ubrzo razviti u potpuno funkcionalne BDNF molekule.
Možda najinspirativniji među nedavnim eksperimentima je onaj sproveden na starijim pilotima. Za ovaj eksperiment, objavljen prošlog mjeseca u žurnalu Translational Psychiatry, naučnici za Medicinskog fakulteta Stenford univerziteta su zamolili 144 iskusna pilota starosti između 40 i 65 godina da upravljaju simultorom kokpita u tri različite prilike u periodu od dvije godine. Kod svih pilota je došlo do djelimičnog smanjenja učinka tokom vremena. Slično se događa sa svima nama kako starimo.
Za mnoge ljude postaje sve teže da obavljaju zadatke koji zahtijevaju određenu vještinu – kao što je vožnja kola, na primjer – što su stariji, kaže dr Ahmad Salehi, vanredni profesor psihijatrije i bihejvioralnih nauka na Stenfordu i glavni autor studije.
Ali u ovom slučaju do najvećeg smanjenja učinka je došlo kod jedne posebne grupe muškaraca. Ovi stariji piloti su imali uobičajenu genetsku varijaciju za koju se vjeruje da smanjuje aktivnost proteina BDNF u mozgu. Muškarci sa genetskom predispozicijom za smanjen nivo BDNF-a gubili su sposobnost da obavljaju komplikovane zadatke skoro duplo brže nego muškarci koji nemaju ovu varijaciju.
Iako eksperiment sa pilotima nije podrazumijevao fizičku aktivnost, on svakako postavlja pitanje da li naporno vježbanje može da uspori smanjenje sposobnosti kroz povećan nivo proteina BDNF, čime se zadržava naša sposobnost da obavljamo manuelne zadatke koji zahtijevaju vještinu i poslije srednjih godina.
,,Brojne studije su pokazale da fizička aktivnost povećava nivo proteina BDNF’’, kaže dr Salehi. Naglašavajući da rekreacija povoljno utiče na ostale faktore rasta i hemijske supstance u tijelu, on smatra da BDNF najviše obećava.
,,BDNF je faktor koji pokazuje najbržu, najpostojaniju i najveću reakciju’’, kaže on. ,,Izgleda da je on ključan ne samo za očuvanje memorije, već i za obavljanje zadataka koji zahtijevaju vještinu.’’
Dr Salehi planira da ispita istoriju fizičke aktivnosti testiranih pilota da bi video da li oni sa genetskom varijacijom, koja je uobičajena kod ljudi evropskog ili azijskog porijekla, reaguju drugačije na vježbanje.
Za ljudi koji imaju ovu varijaciju i manju BDNF aktivnost, ,,rekreacija je vjerovatno još važnija’’, kaže on. ,,Međutim, postoje veoma pouzdani dokazi da za sve ljude važi da fizička aktivnost povećava nivo proteina BDNF i poboljšava kognitivno zdravlje.’’
b92
